Giza Eskubideak archivos

-1

archive,category,category-giza-eskubideak,category-312,stockholm-core-2.3,select-theme-ver-8.9,ajax_fade,page_not_loaded,menu-animation-underline-bottom,header_top_hide_on_mobile,,qode_menu_,wpb-js-composer js-comp-ver-6.6.0,vc_responsive

17 mayo, 2021

Maiatzak 17: LGTBIfobiaren Aurkako Nazioarteko Eguna

LGTBIfobia terminoak Lesbiana, Gay, Bisexual,Transexual, Intersexual eta izan, sentitu eta adierazteko forma ez normatiboen kontrako intolerantzia, diskriminiazio edo errefusa jarrera edo ekintzei egiten dio erreferentzia, atzean orientazio sexual, identitate edo adierazteko moduen arrazoiak daudenean. Gutxi hitz egiten da termino honetaz baian egunerokoan pertsona askok jasan behar izaten ditugun diskriminazio jarrera asko barnebiltzen ditu.

Begiradak, erasoak, komentarioak… epaiak. eta kasu batzuetan ere eraso zuzenak, ahozkoak edo fisikoak. Baina beharrezkoa al da norbait fisikoki erasotzea mina eragiteko?

“Irakurtzen duena homosexuala”, “hori neskena da”, “bisexualei denak gustatzen zaizkie”, “bai, ni ere extralurtar sentitzen naiz”… horrelako komentarioak egunero entzuten dira ikasgeletan; esta hortik kanpo ere. “Baina ez da txarrera irakasle”,“gure arteko txantxa bat da”…. Ikasgelak diagnostiko larria duen gizarte baten isla eta sintoma dira: ezjakintasun handia eta onarpen eskasa.

Hitz egin dezagun aniztasunaz eta ikasgeletan hontaz egiten den lanketaz. Eskoletakoaz eta honen kaleko isladaz. Sarriegi entzuten dugu “hemen nahi duenak nahi duen bezala adierazi daiteke, piska bat ausarta izan behar du bakarrik”. Baina, gainontzeko denak bezala, publikoki askatasunez adierazi ahal izateko ausarta izan behar al da? Justua al da zama guztia beste pertsonen bizkar gainean uztea? Edo denoi dagokigu denak gure modu bakar eta errepikaezinean bizitzeko, harremantzeko eta adierazteko libre sentitzeko espazio askea sortzea ?

“Baina transa zara? Benetan? Ba ez zaizu nabaritzen, mutil mutil bat dirudizu”.

“Guapa da, ez dirudi transa denik, ez nuen pentsatuko”.

“Baina orduan neska zinenean nola zenuen izena?

“Bikotea duzu? Ze ausarta ez? eta bera zer egon zen lehenago, neskekin edo mutilekin? “Eta nola da mutil trans batekin larrua jotzea?”

“Eta orain zein komunetara zoaz, desgaitasuna dutenen komunera?”

Edo ginekologian “ea, non dago emakumea?”

Eta horrelako hamaika…

Eta zer esan landa eremuari buruz…

“Ba al duzu neska lagunik mutiko?”

“Hemen ez dago horrelako inor”

“Badago gay bat bai, nik berarekin normal normal hitz egiten dut”…

Benetan esaten ahal dugu aniztasunak espazio erreal bat duela Nafarroako landa eremuan? Ba al dago Nafarroa osoan LGTBIfobiaz salbu den tokirik?

Sarri ez dago eraso zuzenik baina ikusezin bihurtzea ez al da ere LGTBIfobia keinu bat? Benetan barneratua dugu aniztasuna elikatu beharreko balio bat dela? Uste al dugu nafarroan LGTBIfobiarekin amaitzea lortu dugula? Tamalez horrelako egunek ezinbesteko izaten jarraitzen dute. Hau ez delako ausardia kontu bat eta aniztasunean inbertitzeak LGTBIfobiari aurre egitea suposatzen duelako, pertsona guztiak espazio guztietan askatasun osoz adierazi ahal izateko.

* Irudi nagusian, Normunds Kindzulis, apirilean Tukumsen izandako ustezko eraso homofobo batean hildako gazte letoniarra.

4 marzo, 2021

Emakume anitzak

Martxoak 8an, denek dagoeneko dakigun moduan emakumeen nazioarteko eguna ospatu edo aldarrikatzen da mundu mailan. Agenda feministan morez markatutako efemeridea da hau, aldarrikapenez josia egon ohi dena.

Azken urteotan, emakumeen* nazioarteko egun bezela ikusi dugu egun honen izendapena, emakume hitza itzartxo horrekin lagundua izan da. Hau emakumeen arteko aniztasuna ikustarazteko intentzioarekin egin izan da. Izan ere, batzuetan, ahaztu egiten zaigu emakumeak ez garela talde homogeneo bat, zeina berdin posizionatua dagoen botere estrukturengatik, baizik eta esan bezela, anitza den.

Gero eta gehio feminismoak (edo transfeminismoak zehazki) hori aldarrikatzen dute; ezberdinak garela eta hau balio bat dela, nahiz eta diferentziak ezberdintasun sozial eta legalak justifikatzeko erabili diren historikoki, ezberdintasuna balio bat da, eta honek zera esan nahi du azken finean, aniztasuna balio bat dela.

Hortaz, emakumeak askotarikoak gara; emakume batzuk beste emakume batzuk desiratzen ditugu, emakume batzuk zakila dugu, emakume batzuk pobrezi egoeran gaude, emakumeak anitzak gara funtzionalidade aldetik, emakumeak jatorri ezberdinetakoak gara, emakumeak azal kolore ezberdinak ditugu, emakume batzuk potoloak gara, emakume batzuk bizarra daukagu, emakume zaharrak, lan ezberdinak egiten ditugun emakumeak, edo langabetuak gara, etabar luze bat.

Denak gara emakume, eta identitate horrek batzen gaitu, izan ere, munduan ez da berdina emakume jaiotzea (edo emakume bezela sozializatua izatea) edo gizona jaiotzea. Pribilegioekin bizi zara edo horiek gabe. Eta gero noski, honek beste ardatz batzuekin ere talka egiten du, hau azaltzeko Kimberlé Williams Crenshaw, arrazari buruzko teoria kritikoan ezpezializatutako irakasle eta akademidunak, intersekzionalitate hitza erabili zuen 1989an. Intersekzionalitatea, indibiduo bakoitzak kategoria sozial anitzei dagokienez duen pertenentziaren arabera opresioa sufritu edo pribilegioa izatearen fenomenoa litzateke. Hortaz pertsona bakoitza, kategoria horien arabera gizartearen erdigunean edo marjenetan gaude, irudian ikusten al da ze kategoriak jartzen gaituzten erdigunean edota marjenetan. LGTBI+ emakumeak, marjeneruntz botatzen gaituzten bi ardatz ditugu; emakumetasuna eta sexu eta genero aniztasuna, eta horiei askotan, beste batzuk ere gehitzen zaizkie.

Emakumeari egotziak izan diren lanak; hau da zainketa lanak, gizartearen sostengurako eta gizartearen ongizaterako ze beharrezkoak diren argi geratu den garai honetan, guk ere aldarrikapen horrekin bat egin nahi dugu, BIZITZAK ERDIGUNEAN jarri behar diren mundu bat nahi dugu, norbanakoak garrantzia duten mundu bat hain zuzen.

Honetaz gain, nahiz eta eskakizun historikoa izan, aurten ere bereziki, Trans legea aipatzekoa da martxoaren 8aren bueltan, izan ere, eztabaida ugari ematen ari dira estatuko legea onartzeko atarian gauden honetan eta uste dugu, feminismoak lege hau babestu behar duela, izan ere, trans emakumeak, gainontzeko pertsonak haiek jaiotzean emakumeak zirela ohartu ez arren, emakumeak dira, bakoitzak baitaki nor den, elkar entzutea besterik ez dugu hori jakin al izateko. Honen aurka dauden argudio guzti horien aurrean, Mother of queer-ek publikatutako binetak gauzak oso argi azaltzen dituela uste dugu, eta horregatik hemen uzten dizkizuegu, izan ere, ahizpatasuna defendatzen bagudu, feminismoa transfeminista izan beharko da edo ez du emakume guztien askatasunaren eta eskubideen alde borrokatuko eta orduan, ez da feminismoa izanen eta ez du sistema iraultzea lortuko.

DENA ALDATU SISTEMA ARRAKALATU!

3 marzo, 2021

LGTBIfobia kirolean

Joan den ostiralean, otsailaren 19an, kirolean LGTBIfobiaren aurkako eguna ospatu zen Iruñean, eta Harrotuk mahai-inguru bat antolatu zuen. Bertan, LGTBI kirolariek bertatik bertara kontatu ahal izan zituzten gai horri buruz dituzten esperientziak eta ikuspuntuak.

Hitzaldiak hainbat gai jorratu zituen: kirol munduan LGTBI izateari buruzko esperientzia negatiboak, kirol bizitzan aurkitu dituzten oztopoak, izan dituzten babes elementuak eta etorkizunean lortu beharreko erronkak. 4 elementu horiek eztabaida handia sortu zuten mahai-inguruan aktiboki parte hartu zuten entzuleekin batera, eta bizipenen eta bizi-gogoeten trukea bihurtu zen, horrelako blog-post baterako baino askoz gehiago.

Baina, hala ere, nire inpresioak aipatu nahi nituzke. Lehenik eta behin, hizlarietako batek bakarrik kontatu zituen zuzeneko bizipen negatiboak LGTBI izateagatik. Horrek modu positiboan harritu ninduen, kirol profesionala oso mundu lehiakor gisa ulertzen bainuen, desberdintasunen ez oso abegikorra, eta bestearekiko edozein desberdintasun lehiaketa-kodeetan makurrarazteko arrazoi izan daitekeelako. Baina bere esperientzien arabera, hori ez zen horrela izan.

Zuzeneko esperientzia negatiborik oso bizi izan ez bazuten ere, LGTBI kolektiboari buruzko beste jarrera negatibo batzuk azaldu zituzten, oro har, orokortasunez, iruzkin homofonoz, barrezka eta abar. Badirudi horretaz ez dela inor libratzen, eta horrek hausnarketa ugari eragin zituen taldeko kide izateari buruz, LGTBI pertsonaren banakako erantzukizunari buruz iruzkin horiei aurre egiteko, horiekiko erantzukizun kolektiboari buruz, erru-sentimenduari buruz, etab. Eztabaida zirraragarria izan zen.

Harritu ninduen beste gauza bat izan zen kirol minoritarioak egiten zituzten hizlariek, hala nola jockeya eta errugbia, esperientzia positiboenak kontatu zituztela, eta gehiengoaren kirola egiten zuen hizlariak, berriz, futbola (hau ere errege kirola bezala deitua), esperientzia negatiboenak. Zenbat eta txikiagoa izan kirola, eta zenbat eta oztopo gehiago izan kirola egiteko, orduan eta zaintza pertsonal gehiago dago kirol horretan. Barruan babesteko modu bat bezala, kanpoan zailtasunak daudenean. Hausnarketa interesgarria, ezta?

Baina ez ziren horiek izan argitara atera ziren gai bakarrak: ezbeharrak gainditzeko beharrezkoa den indar pertsonalaz (edo ahalduntze pertsonalaz) hitz egin zen, kirol munduan LGTBI pertsona gisa aske izateko berdinen arteko laguntzez, emakume izateagatik gehitutako zailtasun ugariez (beste behin ere emakumeak alde negatiboan daude, emakume izateagatik bakarrik), eta abar. Gainera, lortzeko dauden erronkez ere hitz egin zen. Eta zentzu horretan, bi ageri ziren: berdintasuna eta hezkuntza.

Pertsonalki, ez zitzaidan batere harritu bi erronka orokor horiek ateratzea. Izan ere, nahiz eta pertsona horiek ez zuten zuzeneko bizipen negatibo larririk kontatu (eraso fisikoak, adibidez), bizipen negatiboen sare zabal baten berri eman zuten, hala nola taldeko iruzkinak, mofak, bakardadea, erreferenterik eza, balio-judizioak, trabak, beldurrak, errua… Askatasunaren bidean, berdintasunaren bidean, mota guztietako harriak sortzen dituzten jarrerak eta sentimenduak. Eta beste behin ere, argi eta garbi ikusten da hezkuntzaren beharra: Hezkuntza etxean, ikastetxean, eta kasu honetan, kirol klubetan. Horrela bakarrik lortuko da benetako berdintasuna, eta agian egunen batean, utz diezaiogun egun hau ospatzeari, mundu guztia aske izan baitaiteke, edozein dela ere egiten duen kirola.

Ander Iribarren Hualde

Kattalingorriko sexologoa

10 diciembre, 2020

LGTBI+ Giza Eskubideak

Mundu osoan, oraindik ere, etengabeko erasoak eta giza eskubideen urraketak egiten dira nor maite dugun, nola janzten garen edo nor garen arrazoiengatik. Gaur giza eskubideen nazioarteko eguna ospatzen dugu, eta egun horretan oinarrizko zerbaiten aldeko eskubideak defendatzen jarraitu behar dugu, hala nola, garen bezala adieraztea, afektiboki modu askean agertzea edo modu batean edo bestean janztea edo jardutea.

Munduaren goialdean eta luze-zabalean diskriminazio-modu ugari daude oraindik ere, honako hauetan oinarrituta: pertsonaren sexu-orientazioa (nork erakartzen gaituen), identitatea (nor garen edo nola definitzen garen), adierazpena (nola adierazten, janzten, orrazten edo makillatzen garen) eta ezaugarri sexualak (adibidez, genitalak, kromosomak edo maila hormonalak).

Datuak kezkagarriak dira:

2017ko urritik 2018ko irailera soilik, 369 transexual hil zituzten.
Pertsona intersexual asko behartzen dira oraindik ere ebakuntza arriskutsu, inbaditzaile eta guztiz alferrikakoak egitera, eta horien bigarren mailako ondorioak, fisikoak zein psikologikoak, bizitza osorako iraun dezakete.
Sexu bereko pertsonen arteko sexu-harremanak delitutzat jotzen dira 70 herrialdetan, eta horietako 9tan (Saudi Arabia, Iran, Sudan eta Yemen, kasu) heriotza-zigorra jaso dezakete.
Harrotasunaren ospakizunak hainbat herrialdetan debekatuta daude, besteak beste, Saudi Arabian, Errusian, Ugandan eta, duela gutxi, Turkian (2003tik ospatzen aritu ondoren debekatu dute).
Txetxenian bahiketak eman ziren, torturak, baita gizon gayen aurkako hilketak ere, Txetxeniar estatuaren kanpaina batek bultzatzeak dakarren larritasunarekin.
Bangladeshen, talde armatuek LGBTI ekintzaileak matxetatu dituzte, baina Poliziak eta gobernuak ez dute neurri garrantzitsurik hartu biktimen familiei justizia emateko. Saharaz hegoaldeko Afrikako toki askotan, LGBTI populazioa identifikatua izateko beldurrez bizi da, eta horrek eraso egingo dio, edo baita erail ere.

Egoera oso kezkagarria da mundu osoko hainbat herrialdetan. Baina zifra guztiak ez dira negatiboak, eta, pixkanaka, mundu osoko hainbat kolektiboren LGTBI+ eskubideen aldeko borrokak fruituak ematen ari dira.

Gaur egun, gutxienez 43 herrialdek gorroto-delitutzat jotzen dituzte homofobia-delituak.

2019ko maiatzean, 27 herrialdek sexu bereko pertsonen arteko ezkontza legeztatu zuten, besteak beste, Argentinak, Kanadak, Irlandak, Maltak, Hegoafrikak eta Uruguaik.

Herrialde batzuetan, trans populazioak bere sexua legez onartua izatea lor dezake (nahiz eta kasu askotan prozesu umiliagarri eta oso larriak jasan behar dituzten, hala nola diagnostiko psikiatriko bat edo esterilizazio itzulezin bat), eta Argentina, Belgika, Kolonbia, Danimarka, Irlanda, Malta eta Norvegia bezalako herrialdeetan prozesu horietatik igaro gabe egin daiteke.

*** Herrialde bakoitzeko lege-egoerari buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, bisitatu: https://transrespect.org

Europako hainbat erakundek eskubide horiek arautzen dituzte, eta nazioarteko legeriak jasotzen du pertsona guztiok dugula askatasunez hitz egiteko eskubidea. Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalak (19. artikuluan) “pertsona orok askatasunez hitz egiteko duen eskubidea” arautzen du. Pertsona askok kalte fisiko eta psikologiko larriak jasateko arriskua dute oraindik, nahiz eta legediak jasotzen duen “pertsona orok duela bizitzeko, aske izateko eta segurtasunerako eskubidea”. Gainera, LTGBI+ pertsona askok bazterketa ekonomikoa eta soziala jasaten jarraitzen dugu, gure nortasunagatik, orientazioagatik edo adierazpenagatik, eta, horrela, gure “osasunerako, hezkuntzarako, etxebizitzarako eta enplegurako eskubidea” urratzen da.

Amnistia Internazionalak, adibidez, LGTBI+ populazioaren diskriminazioari mundu osoan aurre egiteko konpromisoa hartu zuen, eta horretarako gomendioak proposatu zizkien gobernuei, legeak hobetzeko moduari buruz. Kanpaina honek Grezia, Danimarka eta Norvegia bezalako herrialdeetako legedian eragin zuen, baita Taiwanen ere, bertako auzitegiek sexu bereko pertsonen arteko ezkontzaren debekua Konstituzioaren aurkakoa zela ebatzi baitzuten.

Nafarroan ere, apurka-apurka, urratsak ematen ari dira, 2017tik aurrera “8/2017 Foru Legea, ekainaren 19koa, LGTBI+ pertsonen berdintasun sozialerako”. Lege honek, arlo horretan administrazio-antolaketa berria proposatzeaz gain, politika publiko berriak proposatzen ditu, hainbat neurri arautuz (horietako batzuk nahiko zehatzak) arlo hauetan: gizartea, osasuna, familia, hezkuntza, lana, gazteria, aisialdia, kultura eta kirola, nazioarteko lankidetza, komunikazioa eta polizia, eta administrazio-gaietako hainbat alderdi. Lege hori, “2019-2022 Ekintza Plana” bezala, hainbat kolektiborekin eztabaidatu zen, eta horietako batzuk hobetu daitezkeen arren, norabide onean doazen neurri asko jasotzen ditu.

Hala ere, oraindik asko geratzen da hori guztia martxan jartzeko, eta, gehiegitan, nahi baino motelago hartzen dira neurriak. Zalantzarik gabe, lege hau nahiko aitzindaria da, eta gutako askoren errealitateak hobetu ditzaketen alderdi asko biltzen ditu, Nafarroa osoko LGTBI kolektiboek urteetan egindako presioari esker. Baina ez du balio paperean jasotzeak. Neurriak hartu behar dira eta berehala hartu behar dira. Inork ez dezan inoiz bere nortasunagatik, orientazioagatik edo adierazteko moduagatik oinarrizko eskubideen urraketa jasan.

Nahiz eta LGBTI mugimenduak, zalantzarik gabe, aurrerapen nabarmenak lortu dituen, baita legegintza-arloan ere, oraindik lana dago egiteko. Antolaketa eta mobilizazioa ezinbestekoak dira; aniztasuna ikusaraziz, instituzioek legeak egin ditzaten eta baliabideak eman ditzaten presionatuz, edozein erasori aurre eginez,… Batuketa oro eta dena beharrezkoa da, gure eskubide guztiak errespetatuak ikusteaz gain, askotarikoak eta askeak adierazteko.

7 marzo, 2020

Gorroto delituak

Gorroto-delitua Zigor Kodean jasotako delitu-egintza bat da. Haren berezitasuna da zuzentzen denaren ezaugarri pertsonalengatik egiten dela; arraza, erlijioa, desgaitasuna, sexu-orientazioa, sexu- edo genero-identitatea, etnia edo delituaren xede den pertsonaren jatorria, edo egintza hori egiten duenak uste duelako pertsona hori kolektibo jakin batekoa dela eta aipatutako ezaugarri pertsonalak dituela. Pertsona bati, haren hurbilekoei, haren jabetzei eta pertsona-talde bati zuzenduta egon daiteke, edo, are gehiago, pertsona jakin bati zuzendu beharrean, kolektibo oso bati zuzendua egon.

Delitu mota horien azpian biktima kide den kolektibo osoari zuzendutako mehatxu bat dago. Delitu-egintza pertsona jakin baten aurkakoa izan daiteke, baina kaltearen mehatxua dagokion kolektiboari zuzentzen zaio. Oinarrizko Eskubideen Europako Agentziaren arabera, gorroto-delituen % 90 ez dira salatzen, eta, beraz, oso garrantzitsua da gure duintasunari eraso dioten eta ezikusiarena egiten ari diren kasu horiek guztiak berreskuratzea.

Gorroto-delitua nahiko kontzeptu berria da, eta “hate crime” kontzeptu anglosaxoian du jatorria. Europar Batasuna azken hamarkadan legeak egiten ari da horrelako egoeren aurka borrokatzeko. Definizio labur eta argiena OSCEk (Europako Segurtasun eta Lankidetzarako Erakundea) definitu zuen aitzindaria izango litzateke:

Gorroto-delitu bat arau-hauste penal bat da, desberdinarekiko aurreiritziak eragindakoa.

Geroago, gorroto-delituaren kontzeptua honela definitu zen modu zabalagoan:

Zigor-arloko arau-hauste oro, pertsonen eta jabetzaren aurkako arau-hausteak barne, baldin eta biktima, arau-haustearen lekua edo objektua hautatzen bada arrazan, jatorri nazionalean edo etnikoan, hizkuntzan, kolorean, erlijioan, adinean, sexu-disfuntzio edo bestelako kasu erreal, mental edo antzekoetan oinarritutako talde bateko benetako edo ustezko lotura, harreman, afiliazio, laguntza edo kide izateagatik.

Info gehiago:

– Zigor Kodeko zein delitu izan daiteke gorroto-delitua?

– Nola jakin Gorroto Delitua den ala ez

– 2019. urteko gorroto delituei buruzko txostena

Leer artículo en castellano

Loading new posts...

No more posts